Lasocki Stanisław h. Dołęga (ok. 1521–1563), podkomorzy łęczycki, działacz reformacyjny. Drugi syn Stanisława (zob.) i Zofii z Szydłowieckich, brat Krzysztofa (zob.). W l. 1532–3 studiował w Lipsku wraz z starszym bratem Jakubem, w l. 1538–9 w Wittenberdze. Już w r. 1545 interesował się ruchem reformacyjnym, pozostawał w kontakcie z księciem pruskim Albrechtem. W końcu 1547 r. usamodzielnił się majątkowo; w wyniku podziału dóbr ojcowskich otrzymał dobra w pow. proszowskim (Pałecznicę, Łaszów, Gruszów, Imbramowice, Grabów, Wolę Grabowską) oraz prawa do dóbr Szydłowieckich po matce. Dn. 22 VI 1549 r. otrzymał urząd podkomorzego łęczyckiego, przy którym pozostał do śmierci.
Otwartą działalność reformacyjną rozpoczął L. ok. r. 1550 wypędzeniem plebana z Pałecznicy i zamienieniem kościoła na zbór ewangelicki. Ekskomunikowany w r. 1550, prowokacyjnie pojawił się na uroczystości koronacji Barbary Radziwiłłówny w katedrze na Wawelu i nie chciał jej opuścić, mimo upomnienia ze strony marszałka w. kor. T. r. współdziałał w uwolnieniu z więzienia biskupiego w Lipowcu Franciszka Stankara, co ściągnęło nań klątwę arcbpa Mikołaja Dzierzgowskiego. W r. n. dołączył się do zorganizowanego przez Marcina Zborowskiego spisku w celu udaremnienia sądu nad oskarżonym o herezję Konradem Krupką-Przecławskim. Swoją przynależność wyznaniową zamanifestował L. na sejmie piotrkowskim 1555 r., na który posłował z woj. krakowskiego, urządzając w swoim dworze zebrania ewangelików połączone z przyjmowaniem komunii pod dwiema postaciami. Stale odprawiano nabożeństwa ewangelickie w jego domu w Krakowie, nad Wisłą; w r. 1556 wygłaszał tam kazania Marcin Krowicki, którego L. bronił przed ujęciem bpa Andrzeja Zebrzydowskiego. Zaatakowany przez Zebrzydowskiego na sejmie warszawskim 1556/7 r. za obrabowanie kościoła w Pałecznicy i wygnanie proboszcza, dał biskupowi ostrą odprawę. L. istotnie troszczył się o rozwój zboru w Pałecznicy, która rychło stała się także miejscem spotkań i schronienia dla działaczy reformacyjnych (Franciszek Lismanin, Piotr Statorius).
L. myślał zarazem o przyszłości całego tworzącego się w Małopolsce Kościoła reformacyjnego i od początku należał do działaczy dążących do połączenia poszczególnych zborów więzią organizacyjną i wspólną konfesją. Duży wpływ wywarł na L-ego Grzegorz Paweł z Brzezin, minister u jego brata Krzysztofa w Brzezinach, który w r. 1554 przeniósł się do Pałecznicy. Właśnie przez Grzegorza zapoznał się L. z Kościołem braci czeskich i powziął myśl połączenia z nim zborów małopolskich. Utwierdził go w tym przekonaniu rekonesans odbyty wiosną 1555 w Wielkopolsce, rozmowy z ministrami i patronami braci czeskich podczas zjazdu w Gołuchowie (25 III). W sierpniu t. r. był L. jednym z przedstawicieli Kościoła małopolskiego na synodzie w Koźminku, na którym zawarto unię z braćmi czeskimi. Obok Hieronima Filipowskiego, z którym łączyła go bliska przyjaźń, pozostał L. gorącym orędownikiem tej unii i – mimo iż wyróżniony osobistym listem Jana Kalwina – nie przyłączył się do zwolenników oparcia o Genewę i uniezależnienia od braci czeskich. Szczególnie ostro wystąpił L. w obronie unii koźmineckiej na synodzie pińczowskim w r. 1556. Na synodzie tym wybrano go świeckim diakonem Kościoła małopolskiego.
Po przybyciu do Małopolski Jana Łaskiego znalazł się L. wśród jego najbliższych współpracowników, okazując mu pełną lojalność. Zajmował się on również materialnymi interesami Łaskiego, a po jego śmierci regulował te sprawy w imieniu sukcesorów reformatora. Doceniając wysuwany przez Łaskiego plan zjednoczenia wszystkich wyznań protestanckich w Polsce, starał się pozyskać dla jego koncepcji seniorów braci czeskich. Bezpośrednio po generalnym synodzie w Pińczowie (10–17 VIII 1557), na którym wybrano L-ego świeckim seniorem Kościoła, wyznaczony delegatem na planowany synod zjednoczeniowy, pośpieszył L. na Morawy, by, korzystając z odbywającego się w Ślężanach synodu braci czeskich, odbyć wstępne rozmowy na temat owego spotkania, które zresztą nie doszło w końcu do skutku. Latem 1558 r. pośredniczył L. w przygotowaniu spotkania przedstawicieli Małopolan z braćmi czeskimi w Lipniku na Morawach i wysłał do seniorów Jednoty list zachęcający ich do przyjęcia propozycji Łaskiego. Systematycznie brał udział w synodach i konwentach seniorów i wykazywał dużą hojność w świadczeniach na rzecz Kościoła (m. in. w r. 1558 ofiarował 55 fl. na zainicjowanie skarbu kościelnego, w r. 1559 100 fl. na koszty wydania polskiego przekładu Pisma Św., w r. 1560 50 fl. na zapomogę dla wdowy po Łaskim). Z najwyższym uznaniem wyrażał się o L-m Lelius Socyn (w liście do Kalwina z 2 X 1559), widząc w nim jednego z nielicznych szczerze oddanych sprawie reformacji. W okresie pierwszych wystąpień Franciszka Stankara z nauką o Pośredniku (2. poł. 1559 r.) dążył L., podobnie jak Łaski, do uśmierzenia narastającego konfliktu.
Bardzo energicznie występował L. przeciw jurysdykcji duchowieństwa. W czerwcu 1559 r., wspólnie z delegacją szlachty radomskiej, zajechał L. w Radomiu drogę jadącemu na Litwę królowi i wygłosił mowę domagającą się ograniczenia uprawnień sądowych biskupów w stosunku do szlachty. Przeciw korzystaniu przez sądy duchowne z egzekucji starościńskiej protestował L. także na procesie Agnieszki Dłuskiej z imbramowickim klasztorem dominikanek w grodzie krakowskim (1560).
Z polecenia konwentu seniorów w Wodzisławiu (maj 1560) prowadził ponownie pertraktacje z braćmi czeskimi i zapraszał ich na synod do Książa na wrzesień 1560 r. Na owym burzliwym synodzie, na którym doszło do ostrej wymiany zdań pomiędzy ministrami a szlachtą na temat «panowania» w Kościele, oskarżono i L-ego o narzucanie swojej woli. Wybrano go jednak seniorem dysktryktu krakowskiego. L. nie brał zresztą w tym synodzie udziału; wraz z nieodłącznym Filipowskim zaangażowany był w przygotowania do osadzenia na tronie mołdawskim Bazylika Heraklidesa, który w zamian za pomoc w opanowaniu hospodarstwa obiecywał zaprowadzenie reformacji w Mołdawii. W styczniu 1561 r. synod pińczowski polecił L-emu i Filipowskiemu udanie się do Wielkopolski w celu sfinalizowania decyzji o odnowieniu unii z braćmi czeskimi.
W wyniku ich działalności doszło 17 VI t. r. do spotkania przedstawicieli obu kościołów na synodzie w Bużeminie (Lasocki i Filipowski reprezentowali patronów) i reaktywowania ugody koźmineckiej. L. znajdował się już wówczas pod wpływem Jerzego Blandraty i należał do arianizującej grupy, która poparła Blandratę i Grzegorza Pawła w sporach ze Stanisławem Sarnickim i innymi ortodoksami kalwińskimi. Należał on do komisji, która przeprowadzała badanie poglądów Blandraty i wydała o nich jak najlepsze świadectwo (styczeń 1561). Na synodzie w Krakowie 16 XI 1561 r. domagał się nagany dla tych, którzy podają w wątpliwość słuszność nauki Blandraty, i podpisał listy wysłane do Kalwina i Henryka Bullingera, biorące w obronę Lismanina i Blandratę przed zarzutami Sarnickiego i Jakuba Sylwiusza. Także i Piotr Statorius, już wówczas stojący na gruncie antytrynitaryzmu, widział w L-m swojego patrona i wymienił go w zbiorowej dedykacji do swej rozprawy pt. „Emanuel seu de aeterno Verbo…” (1561). Latem 1562 r. brał L. udział w trzech kolejnych synodach (Rogów, Balice, Pińczów), na których doszła do głosu arianizująca część Kościoła małopolskiego.
L. zmarł 7 I 1563 r. w Piotrkowie, w czasie sejmu, na który posłował z woj. krakowskiego. Pochowany został w Pałecznicy. Z małżeństwa z Anną Zbąską pozostawił trzech synów: Stanisława, Abrahama i Jana, oraz córki: Zofię, za Mikołajem Lutomirskim (synem Jerzego, bratankiem Stanisława), Jadwigę, za Franciszkiem Morsztynem, i Annę Katarzynę, za Kasprem Szczepanowskim z Siekluki.

Estreicher; PSB, (Filipowski Hieronim); Biliński A., Szlachta ziemi dobrzyńskiej za ostatnich Jagiellonów, W. 1932; Boniecki; – Bartel O., Do historii Brzezin i prepozytury brzezińskiej Andrzeja Frycza Modrzewskiego, „Reform. w Pol.” R. 12: 1953–5; Barycz H., Marcin Krowicki, „Reform. w Pol.” R. 3: 1924; tenże, Proces Konrada Krupki-Przecławskiego o wiarę, tamże R. 9/10: 1939; Bidlo J., Jednota bratrská v prvním vyhnanství, Praha 1900 I; Górski K., Grzegorz Paweł z Brzezin, Kr. 1929; Kolankowski L., Posłowie sejmów Zygmunta Augusta, „Reform. w Pol.” R. 5: 1928; Kowalska H., Działalność reformatorska Jana Łaskiego w Polsce, Wr.–W.–Kr. 1969; Lubovič N., Istorija reformacii w Polše, W. 1883 s. 55, 99, 100, 102, 117, 120–1, 153, 189, 195–6, 205, 232, 234, 296, 331, 336, 341; Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego w dawnej Małej Polsce, P. 1853 s. 205, 214–5, 225, 246–7, 392; Urban W., Chłopi wobec reformacji w Małopolsce w drugiej połowie XVI w., Kr. 1959; Warmiński J., Andrzej Samuel i Jan Seklucjan, P. 1906; – Akta synodów różnowierczych…, Oprac. M. Sipayłło, W. 1966 I; Der Briefwechsel der Schweizer mit den Polen, Bearb. v. T. Wotschke, Leipzig 1908; Calvini Opera, XV 870, 2268, XVII 268, XVIII 237, 3121, 3273; Diariusz sejmu walnego warszawskiego z roku 1556/7, Wyd. S. Bodniak, Kórnik 1939; Lasciana; Literatura ariańska w Polsce XVI w. Antologia, Oprac. L. Szczucki i J. Tazbir, W. 1959 s. 619–20; Lubieniecki S., Historia reformationis Polonicae, Freistadii 1685, Wyd. 2. 1970; Mater. do dziej. piśmiennictwa pol., I; Materiały do dziejów reformacji w Krakowie, Oprac. R. Żelewski, Wr.–W.–Kr. 1962; Matricularum summ., V 417; Najstarsze synody arian polskich, Ogłosił S. Zachorowski, „Reform. w Pol.” R. 1: 1921; Rej M., Zwierzyniec, Kr. 1895, Bibl. Pisarzów Pol., nr 30; Trzecieski A., Carmina, Oprac. J. Krokowski, Wr. 1958, Bibl. Pisarzów Pol., S. B. nr 8; Uchańsciana, IV; Źrzódłopisma do dziej. unii, cz. II oddz. 1; – Arch. Państw. w Kr.: Terr. Crac., nr 36 s. 735–8, 779, 1238–41, 1461, 1499, 1527, 1530, nr 37 s. 675–9, nr 61 s. 961, nr 189 s. 521; B. Jag.: rkp. 5267 s. 316.
                                                                                                                                                                                                                                       Halina Kowalska